Μεταμόρφωση

ΣΤΗ ΣΕΠΤΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ

ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

Μετάφραση στη Νεοελληνική

π. Γεωργίου Διον. Δράγα, δ.θ.,

Πρωτοπρεσβυτέρου

1.  Προοίμιο: Η πατερική διδαχή σε αντίθεση με την αιρετική

     Επαινούμε και θαυμάζουμε κι εμείς αυτό το μεγαλούργημα του Θεού, δηλ. ολόκληρο την ορατό κόσμο καθώς τον αντικρίζουμε. Τον επαινούν επίσης και τον θαυμάζουν και οι Έλληνες σοφοί που τον εξερευνούν. Εμείς όμως το κάνουμε αυτό προς δόξα του κτίστη, ενώ εκείνοι ενάντια στη δόξα Του, αφού λάτρεψαν με αθλιότητα «την κτίση παρά τον κτίσαντα». Εμείς βἐβαια διασαφηνίζουμε τα προφητικά, αποστολικά και πατερικά λόγια, για να ωφελήσουμε αυτούς που τα διαβάζουν και να εξυμνήσουμε το Πνεύμα που τα ξεστόμισε μέσο προφητών, αποστόλων και πατέρων. Υπάρχουν επίσης και οι πονηροί αιρετικοί που, από καιρό σε καιρό, επιχειρούν και αυτοί να ερμηνεύσουν αυτά τα λόγια, προξενώντας όμως βλάβη σ’ αυτούς που τους πιστεύουν και αθετώντας την αλήθεια που βασίζεται στην ευλάβεια, γιατί κάνουν χρήση των λόγων του Πνεύματος κατά του Πνεύματος.

     Αλλά και τα λόγια του Ευαγγελίου της χάριτος, που είναι υψηλά και κατάλληλα για προχωρημένες ακοές και διάνοιες, τα καθιστούν προσιτά και εύχρηστα ακόμη και για τους ατελείς οι θεοφόροι πατέρες μας, εκφράζοντάς τα με τα δικά τους στόματα, σαν τις μητέρες που αγαπούν τα παιδιά τους και αναμασούν τη στερεά τροφή για να την κάνουν ακόμη πιο κατάλληλη για τα παιδιά που θηλάζουν. Πράγματι, όπως το υγρό στο στόμα των σωματικών μητέρων γίνεται τροφή στα παιδιά τους, έτσι και τα νοήματα στις καρδιές των θεοφόρων πατέρων γίνονται τροφή στις ψυχές εκείνων που τους ακούνε και τους πιστεύουνε. Αντίθετα, τα στόματα των πονηρών και κακόδοξων είναι γεμάτα από θανατηφόρο δηλητήριο, το οποίο όταν αναμιχθεί με τα «ρήματα της ζωής» τα κάνει και αυτά θανατηφόρα γι  αυτούς που τα ακούνε απερίσκεπτα.

2. Είναι απαραίτητο να προσφεύγουμε στους πατέρες και να

αποφεύγουμε τους αιρετικούς στην εξήγηση του Ευαγγελίου

     Ας αποφεύγουμε λοιπόν όσους δεν δέχονται τις εξηγήσεις των πατέρων, αλλά αποπειρώνται να εισαγάγουν από τον εαυτό τους τα αντίθετα, υποκρινόμενοι ότι ακολουθούν κατά γράμμα τα λόγια των πατέρων, αρνούμενοι όμως την ορθόδοξη σκέψη τους. Μάλιστα, ας τους αποφεύγουμε όπως αποφεύγει κανείς το φίδι. Γιατί αυτό βέβαια θανατώνει πρόσκαιρα όταν δαγκώνει το σώμα και το χωρίζει από την αθάνατη ψυχή. Εκείνοι όμως συλλαμβάνουν την ψυχή με τα δόντια τους και τη χωρίζουν από το Θεό προκαλώντας έτσι αιώνιο θάνατο στην αθάνατη ψυχή. Ας τους αποφεύγουμε λοιπόν αυτούς με όλη μας τη δύναμη και ας προσφεύγουμε σ’ αυτούς που εκθέτουν τα ορθόδοξα και σωτήρια λόγια που συμφωνούν με τις πατερικές παραδόσεις.

3. Πότε ακριβώς έγινε η Μεταμόρφωση; Η φαινομενική

αντίφαση στα Ευαγγέλια του Ματθαίου και του Λουκά 

     Τα είπα αυτά τώρα και τα απηύθυνα σαν προοίμιο στην αγάπη σας, επειδή γιορτάζουμε σήμερα τη σεπτή Μεταμόρφωση του Χριστού επάνω στο όρος η οποία για μας συνδέεται λογικά με το Φως, ενάντια στο οποίο αγωνίζονται με ιδιαίτερη ένταση στην παρούσα περίσταση οι εχθροί του Φωτός. Ελάτε και ας προβάλλουμε τις σημερινές περικοπές από τα Ευαγγέλια που αναφέραμε λίγο πιο πάνω για να αναπτύξουμε το μυστήριο και να φανερώσουμε την αλήθεια.

     «Μετά από έξι ημέρες παραλαμβάνει ο Ιησούς τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη και τους ανεβάζει κατ ιδίαν σε ένα υψηλό όρος, όπου μεταμορφώθηκε ενώπιόν τους και έλαμψε το πρόσωπό Του όπως ο ήλιος» (Ματθ. 17:1).

     Το πρώτο στοιχείο πού είναι ανάγκη να εξετάσουμε από το Ευαγγέλιο είναι από ποια μέρα και μετά μετράει ο απόστολος και ευαγγελιστής του Χριστού ο Ματθαίος τις «έξι ημέρες» μετά από τις οποίες έφθασε η ημέρα της Μεταμορφώσεως του Κυρίου; Πια ήταν άραγε η ημέρα αυτή; Ήταν η ημέρα κατά την οποία δίδασκε ο Κύριος τους μαθητές Του και τους έλεγε ότι πρόκειται να έλθει ο Υιός του ανθρώπου με τη δόξα του Πατρός Του και πρόσθεσε και το εξής: «ότι υπάρχουν μερικοί από σας οι οποίοι στέκεστε εδώ, οι οποίοι δεν θα γευθούν το θάνατο, αν δεν δουν προηγουμένως τον Υιό του Ανθρώπου να έρχεται στη βασιλεία Του» (Ματθ. 16:28), αποκαλώντας δόξα και βασιλεία Του το Φως της Μεταμορφώσεώς Του.

     Αυτό το σημείο το υποδεικνύει με μεγαλύτερη ακόμη σαφήνεια ο ευαγγελιστής Λουκάς αναφέροντας, ότι «πέρασαν μετά από τα λόγια αυτά περί τις «οκτώ ημέρες», οπότε παρέλαβε ο Ιησούς τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, και ανέβηκε σε ένα όρος για να προσευχηθεί. Αλλά καθώς προσευχόταν συνέβη να γίνει το είδος του προσώπου Του διαφορετικό και τα ενδύματά Του λευκά και αστραπόμορφα» (Λουκάς 9:28).

4. Δεν υπάρχει αντίφαση στα Ευαγγέλια, εφόσον

το φαινόμενο δεν είναι πάντοτε και το πραγματικό

     Πώς όμως συμφωνούν μεταξύ τους οι ευαγγελιστές, όταν ο ένας λεει φανερά ότι οι ημέρες μεταξύ της επαγγελίας και της επιφάνειας είναι οκτώ, ενώ ο άλλος λεει ότι είναι έξι; Ακούστε με λοιπόν και θα καταλάβετε. Επάνω στο όρος υπήρχαν οκτώ πρόσωπα, αλλά φαινόντουσαν έξι. Τρεις ήσαν, ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, οι οποίοι ανέβηκαν επάνω μαζί με τον Ιησού. Είδαν όμως εκεί να παρευρίσκονται μαζί Του και να συνομιλούν τον Μωϋσή και τον Ηλία, οπότε όλοι μαζί ήσαν έξι. Οπωσδήποτε όμως συνυπήρχαν εκεί μαζί με τον Κύριο, αν και κατά τρόπο αόρατο, ο Πατήρ και το Άγιο Πνεύμα, ο πρώτος μαρτυρώντας με ιδιαίτερη φωνή ότι ήταν ο Υιός Του ο αγαπητός, και ο δεύτερος αστράφτοντας μαζί του μέσο της φωτεινής νεφέλης και δείχνοντας την κοινή φύση του Υιού προς Αυτόν και προς τον Πατέρα και το ενιαίο του θείου φωτός· διότι η κοινή φύση τους και η μία έκλαμψη της λαμπρότητάς τους είναι ο πλούτος τους. Ώστε λοιπόν οι έξι ήσαν οκτώ! Όπως λοιπόν στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει καμιά αντίφαση ανάμεσα στα έξι και στα οκτώ πρόσωπα, έτσι ακριβώς δεν υπάρχει καμιά διαφωνία μεταξύ των Ευαγγελιστών, δηλ. του Ματθαίου που είπε «μετά από έξι ημέρες» και του Λουκά που είπε ότι μετά από τα λόγια αυτά μεσολάβησαν «οκτώ ημέρες». Μάλιστα με τις δύο αυτές εκφράσεις μας δόθηκε και από τους δύο τους ένας τύπος θα λέγαμε, όλων όσων παραδόθηκαν στο όρος μυστικά αλλά και φανερότατα.

5.  Η κατά γράμμα εξέταση των κειμένων αποδεικνύει το ίδιο

     Θα μπορούσε επίσης κανείς να ιδεί, αν εξέταζε το ζήτημα σωστά και κατά γράμμα, ότι λένε τα ίδια μεταξύ τους οι θεοκήρυκες ευαγγελιστές. Ο Λουκάς μίλησε για «οκτώ ημέρες», όχι διότι διαφωνούσε με εκείνον που είπε «μετά από έξι ημέρες», αλλά διότι συμπεριέλαβε και την ημέρα κατά την οποία ελέχθησαν τα λόγια αυτά και την ημέρα κατά την οποία μεταμορφώθηκε ο Κύριος· ενώ ο Ματθαίος τις ημέρες αυτές τις παρέδωσε σαν εννοούμενες σε εκείνους που σκέπτονται συνετά, γι αυτό και χρησιμοποίησε την πρόθεση «μετά» για να δηλώσει την επόμενη ημέρα, την οποίαν ο άλλος ευαγγελιστής παράλειψε· γιατί δεν είπε «μετά από οκτώ ημέρες», αντίθετα με εκείνον που είπε «μετά από έξη ημέρες», αλλά ότι «έγιναν ως ημέρες οκτώ». Δεν υπάρχει λοιπόν καμιά διαφωνία σ’ αυτό που ιστορικά κατανοούν οι Ευαγγελιστές.

6.  Η φαινομενική αντίφαση υποδηλώνει το μεγάλο μυστήριο

της βασιλείας του Θεού που φανερώνεται στον μέλλοντα αιώνα.

     Τελείως αντίθετα, η φαινομενική διαφωνία μεταξύ των δύο Ευαγγελιστών υποδηλώνει κάτι τι άλλο που είναι και μεγάλο και μυστικό. Προσέξτε λοιπόν σε αυτά που θα λεχθούν όσοι διαθέτετε μυαλό με διαπεραστική ικανότητα· και θα δείτε γιατί ο ένας είπε «μετά από έξι ημέρες», ενώ ο άλλος ξεπέρασε την έβδομη και μνημόνευσε την όγδοη. Το μεγάλο θέαμα του Φωτός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα μας είναι το μυστήριο της όγδοης ημέρας, δηλ. του μέλλοντα αιώνα. Αυτό το μυστήριο θα φανερωθεί μετά την λήξη του κόσμου τούτου πού έγινε σε έξι ημέρες και μετά την υπέρβαση της συναίσθησής μας, που ενεργεί με τρόπο εξαδικό – γιατί έχουμε πέντε αισθήσεις και αν προσθέσουμε σ’ αυτές την αίσθηση του προφορικού λόγου τότε η ενέργεια της συναίσθησης μας γίνεται εξαδική.

    Πρόκειται για τη «βασιλεία του Θεού» που έχει εξαγγελθεί για τους άξιους και που δεν υπερβαίνει μόνο τις αισθήσεις αλλά και το λόγο· γι αυτό μετά την καλή  «ανενεργησία» (=κατάπαυση της ενέργειας), τότε παύουν να ενεργούν αυτά πού γίνονται με τρόπο εξαδικό, και πλουτίζει η έβδομη με το αξίωμα της ανενεργησίας (την κατάπαυση), ενώ κατά την όγδοη ημέρα φανερώνεται η βασιλεία του Θεού με τη δύναμη κάποιας ανώτερης ενέργειας. Αυτή είναι η δύναμη του θείου Πνεύματος, με την οποία βλέπουν οι άξιοι τη βασιλεία του Θεού, όπως υπέδειξε ο Κύριος στους μαθητές, σύμφωνα με τον θείο Λουκά, όταν είπε: «Υπάρχουν μερικοί από αυτούς που στέκονται εδώ, οι οποίοι δεν θα γευθούν θάνατο, πριν δουν τη βασιλεία του Θεού να έρχεται με δύναμη» (Λουκ. 9:27) – δηλ. ότι θα δοθεί η δύναμη σ’ αυτούς που βλέπουν για να δουν τα αθέατα, αφού τους καθαρίσει προηγουμένως από τη θανάσιμη και ψυχοφθόρα βλάβη, που είναι η αμαρτία. Η γεύση αυτής της αμαρτίας είναι η αρχή της κακίας στο λογισμό, και όσοι καθαρίζονται από πριν από αυτήν δεν γεύονται το θάνατο της ψυχής, αλλά, κατά τη γνώμη μου, διατηρούνται αμόλυντοι και στη διάνοια με τη δύναμη της μελλοντικής θεοφάνειας.

7.  Η λάμψη της βασιλείας του Θεού και η δύναμη του Αγίου Πνεύματος

     «Υπάρχουν μερικοί από αυτούς που στέκονται εδώ, οι οποίοι δεν θα γευθούν θάνατο, πριν δουν τη βασιλεία του Θεού να έρχεται με δύναμη» (Λουκ. 9:27). Ο βασιλιάς του σύμπαντος υπάρχει παντού και το ίδιο συμβαίνει και με τη βασιλεία Του. Γι αυτό όταν λέγεται ότι «έρχεται η βασιλεία Του» δεν εννοείτε ότι έρχεται από κάπου αλλού, αλλά ότι «φανερώνεται» με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Η δύναμη αυτή δεν αγγίζει τούς τυχόντες, αλλά εκείνους που στέκονται μαζί με τον Κύριο· δηλ. εκείνους που στηρίζονται με πίστη σ Αυτόν και σ εκείνους που μοιάζουν με τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, τους οποίους έχει προηγουμένως ανεβάσει ο Λόγος σε όρος υψηλό, δηλ. εκείνους που έχουν ξεπεράσει τη φυσική ταπεινότητά μας. Γι αυτό ακριβώς και ο Θεός φανερώνεται με λάμψη («φαντάζεται») επάνω σε όρος, όπως προλέχθηκε, αφενός υποβιβάζοντας την εαυτόν Του από την πραγματική περιωπή Του, και αφετέρου ανεβάζοντάς μας από την κατώτερη ταπείνωσή μας, έτσι ώστε να χωρέσει ο αχώρητος, κατά κάποιο μέτρο βέβαια, και με τρόπο ασφαλή στην κτιστή φύση. Αυτή η φανέρωση με λάμψη («φαντασία»), δεν είναι κατώτερη του νου μας, αλλά πολύ ανώτερη και υψηλότερη, γιατί γίνεται με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος.

8.  Το Φως της Μεταμορφώσεως, η Βασιλεία του Θεοῦ, το Άγιο Πνεύμα

     Ούτε λοιπόν γίνεται, ούτε απογίνεται, ούτε ακόμη περιγράφεται, ούτε και υποπίπτει στην αισθητική δύναμη το Φως της Μεταμορφώσεως του Κυρίου, αν και γίνεται ορατό στους σωματικούς οφθαλμούς και διαρκεί μόνον για λίγο και σε μικρή κορυφή του όρους. Αυτό βέβαια συνέβη, όπως προλέχθηκε, με τη μετάβαση από τη σάρκα στο πνεύμα την οποία υπέστησαν οι μύστες του Κυρίου μέσο της ανταλλαγής των αισθήσεων την οποία ενήργησε μέσα τους το Πνεύμα. Γι αυτό είδαν αυτό το απόρρητο Φως που τους χάρισε σε κάποιο μέτρο, η δύναμη του Θείου Πνεύματος. Αυτό δεν το γνωρίζουν όσοι σήμερα βλασφημούν τούτο το Φως, νομίζοντας ότι οι πρόκριτοι Απόστολοι είδαν το Φως της Μεταμορφώσεως του Κυρίου με την αισθητική και κτιστή δύναμή τους· και έτσι επιχειρούν να υποβιβάσουν σε κτίσμα όχι μόνο εκείνο το Φως, δηλ. τη δόξα και τη βασιλεία του Θεού, αλλά και τη δύναμη του θείου Πνεύματος, μέσο της οποίας αποκαλύπτονται τα θεία [μεγαλεία] στους άξιους· γιατί δεν άκουσαν, ή δεν επίστεψαν στον Παύλο που λεει: «όσα ούτε μάτι είδε, ούτε αυτί άκουσε, αλλά ούτε και ανέβηκε στην καρδιά κάποιου ανθρώπου, όσα δηλ. ετοίμασε ο Θεός γι αυτούς που Τον αγαπούν, και αποκάλυψε σε μας ο Θεός δια του Πνεύματός Του· αφού το Πνεύμα ερευνά και τα βάθη του Θεού» (Α Κορ. 2:9).

9.  Πως έγινε η Μεταμόρφωση;

     Όταν λοιπόν έφθασε η όγδοη ημέρα, όπως έχει λεχθεί, πήρε ο Κύριος τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη και ανέβηκε στο όρος για να προσευχηθεί (Λουκ. 9:28)· διότι πάντοτε προσευχόταν είτε μόνος Του, αφού αποχωριζόταν από όλους και από αυτούς τους Αποστόλους – όπως έκανε στην περίπτωση κατά την οποία έθρεψε πέντε χιλιάδες ανθρώπους με πέντε άρτους και δύο ψάρια, οπότε απόλυσε αμέσως όλους τους ανθρώπους και ανάγκασε όλους τους μαθητές να μπουν στο πλοίο, ενώ αυτός ανέβηκε στο όρος για να προσευχηθεῖ (Ματθ. 14:22-23) – είτε παίρνοντας μαζί Του μερικούς από εκείνους τους μαθητές που ξεχώρισαν από τους άλλους σε υπεροχή – όπως έκανε στην περίπτωση που πλησίαζε το σωτήριο πάθος Του, οπότε είπε στους άλλους μαθητές καθίστε εδώ μέχρι να προσευχηθώ, ενώ παρέλαβε μαζί Του τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. Αφού λοιπόν πήρε αυτούς και μόνο «τους ανέβασε σε ένα υψηλό όρος ιδιωτικά, και μεταμορφώθηκε ενώπιον τους» (Ματθ. 17:1-2), δηλαδή ενώ αυτοί Τον κοίταζαν!

10. Η πραγματική σημασία της Μεταμορφώσεως

και του θείου Φωτισμού που απορρέει από αυτήν  

     Τι σημαίνει αυτό το «μεταμορφώθηκε»; Λεει ο Χρυσόστομος ο θεολόγος: άνοιξε λίγο, όσο ευδόκησε, από τη θεότητά Του, και έδειξε στους μύστες το Θεό που ενοικούσε μέσα Του! «Διότι καθώς προσευχόταν», όπως λεει ο Λουκάς (Λουκ. 9:29), «η μορφή Του έγινε διαφορετική», «έλαμψε σαν ήλιος», λεει ο Ματθαίος (Ματθ. 17:2). Είπε «σαν ήλιος» όχι για να σκεφθεί κανείς ότι το Φως εκείνο ήταν αισθητό – μακριά από δω η αβλεψία του νου εκείνων που δεν μπορούν να κατανοήσουν τίποτε το υψηλότερο από τα αισθητά φαινόμενα – αλλά για να γνωρίσουμε ότι αυτό που είναι ο ήλιος για όσους ζουν αισθητά και βλέπουν με την (σωματική) αίσθηση, αυτό είναι ο Χριστός ως Θεός για όσους ζουν πνευματικά και βλέπουν με τη δύναμη του Πνεύματος· και έτσι δεν υπάρχει ανάγκη κάποιου άλλου φωτός για όσους θεοποιούνται μέσο της θεοπτίας. Για όσους μπαίνουν στην αιωνιότητα Αυτός είναι Φως και τίποτε άλλο· γιατί τι χρειάζεται ένα δεύτερο φως για όσους έχουν το μέγιστο;

     Καθώς λοιπόν προσευχόταν με τον τρόπο αυτό, έλαμψε και φανερώθηκε με απόρρητο τρόπο εκείνο το απόρρητο Φως στους πρόκριτους από τους Μαθητές, για να δείξει ότι η προσευχή είναι πρόξενος της μακάριας εκείνης θέας, και να μάθουμε ότι με το να προσεγγίζουμε το Θεό με την αρετή και να ενώνεται ο νους μας με Εκείνον, βγαίνει μέσα μας και ξανανάβει («εγγίνεται και αναφαίνεται») η λάμψη εκείνη που προσφέρεται σε όλους και γίνεται ορατή σ αυτούς που με πραγματική αγαθοεργία και ειλικρινή προσευχή ανατείνουν αδιάλειπτα τον εαυτό  τους προς το Θεό· διότι το αληθινό και υπερθετικά αξιαγάπητο Κάλλος, γίνεται ορατό μόνο στο νου που έχει υποστεί πλήρη κάθαρση – αυτό δηλαδή που περιστοιχίζει τη θεία και μακάρια φύση, το οποίο όποιος ατενίσει μέσο της λαμπερής ακτινοβολίας και της χάριτός Του, μεταλαβαίνει κάτι από Αυτό, που αποχρωματίζεται στο πρόσωπό του σαν μια ανθηρή αίγλη (= ενεργός λάμψη) – όπως και ο Μωϋσής που έλαμψε το πρόσωπό του από δόξα καθώς συνομιλούσε με το Θεό!

11. Η διαφορά ανάμεσα στη Μεταμόρφωση του Χριστού και του Μωϋσή

     Βλέπετε ότι και ο Μωϋσής μεταμορφώθηκε όταν ανέβηκε στο όρος, και έτσι είδε τη δόξα του Κυρίου; Αλλά αυτός έπαθε τη μεταμόρφωση, δεν την έβαλε σε ενέργεια, - όπως το είπε, σ αυτό με φέρνει το μέτριο φέγγος της αλήθειας που υπάρχει εδώ, για να ιδώ και να επηρεαστώ (να «πάθω») από τη λαμπρότητα (λάμψη) του Θεού. Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός όμως, είχε εκείνη τη λαμπρότητα σαν φυσικό κτήμα Του· γι αυτό δεν χρειαζόταν προσευχή, ώστε να λαμπρυνθεί το σώμα Του από το θείο Φως, αλλά υποδείκνυε από που προέρχεται η λαμπρότητα του Θεού στους αγίους και πώς θα γίνει ορατός σ αυτούς· διότι και οι δίκαιοι θα λάμψουν σαν ήλιος στη βασιλεία του Πατέρα τους. Έτσι αφού γίνουν όλοι θειο Φως, ως γεννήματα θείου Φωτός, θα ιδούν το Χριστό που ξεπερνάει κάθε λάμψη με τρόπο θείο και απόρρητο. Συνεπώς από τη θεότητά Του προερχόταν κατά τρόπο φυσικό η δόξα που φάνηκε στο Θαβώρ σαν να ήταν κοινό κτήμα και του σώματός  Του, εξ αιτίας της μοναδικής υποστάσεώς Του. Έτσι λοιπόν, και μέσο ενός τέτοιου Φωτός, έλαμψε το πρόσωπό Του όπως ο ήλιος.

12. Η αδυναμία της κοσμικής σοφίας να συλλάβει

το άκτιστο φως, δηλαδή τη βασιλεία του Θεού

     Όσοι όμως καυχώνται σε μας για την ελληνική τους μόρφωση και την κοσμική τους σοφία, και δεν θέλουν να ακούν καθόλου τους πνευματικούς άνδρες σχετικά με την πνευματική μόρφωση, όταν ακούν για το Φως της Μεταμορφώσεως του Κυρίου στο όρος, το οποίο είδαν τα αποστολικά μάτια, κατεβαίνουν αμέσως στο αισθητό και κτιστό φως· και επειδή βρίσκονται οι ίδιοι εδώ κάτω και είναι ανίκανοι να κατανοήσουν όσα βρίσκονται πέρα από τα γήινα, κατεβάζουν σ αυτό το αισθητό και κτιστό φως το Φως εκείνο που είναι άϋλο, ανέσπερο και αιώνιο, και ξεπερνά όχι απλώς την αίσθηση αλλά και το νου του ανθρώπου. Αν και Αυτός που έλαμψε με αυτό το ονόμασε άκτιστο εκ των προτέρων, καλώντας Το «βασιλεία του Θεού». Διότι η βασιλεία του Θεού ούτε είναι δουλική ούτε κτιστή, αφού μόνη αυτή μεταξύ όλων των άλλων παραμένει αδούλωτη σε κάποιο βασιλιά και αήττητη, και ξεπερνάει κάθε χρόνο και αιώνα, και δεν είναι θεμιτό, όπως λεει, για τη βασιλεία του Θεού να έχει αρχή ή να συνδέεται με αιώνες ή χρόνους. Αυτή η βασιλεία πιστεύουμε ότι αποτελεί την κληρονομιά των ανθρώπων που δέχονται τη σωτηρία.

13. Το Φως της Μεταμορφώσεως ανήκει στη θεία φύση

και γίνεται ορατό μόνο με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος

      Επειδή λοιπόν έλαμψε ο Κύριος στη μεταμόρφωσή Του και έδειξε τη δόξα και την λαμπρότητα και το Φως εκείνο, και θα έλθει πάλι όπως Τον είδαν οι μαθητές Του στο όρος, άραγε προσέλαβε κάποιο φως το οποίο δεν είχε από πριν και το οποίο θα έχει αιώνια; Μακριά από τέτοια βλασφημία· γιατί όποιος λεει αυτό, θα δεχθεί τρεις φύσεις στο Χριστό, τη θεία, την ανθρώπινη και τη φύση εκείνου του φωτός. Συνεπώς δεν ήταν κάποια άλλη λαμπρότητα την οποία φανέρωσε αλλά εκείνη την οποία είχε χωρίς να είναι φανερή. Είχε κρυμμένη την λαμπρότητα της θείας φύσεως κάτω από τη σάρκα. Συνεπώς πρόκειται εδώ για το Φως της θεότητας που είναι άκτιστο· επειδή, σύμφωνα με τους θεολόγους, ούτε προσέλαβε εκείνο που δεν ήταν, ούτε μετεβλήθη σ εκείνο που δεν ήταν, αλλά φανέρωσε στους δικούς Του μαθητές εκείνο που ήταν, και ανοίγοντας τα μάτια τους από τυφλούς τους έκανε να βλέπουν. Βλέπεις ότι και τα μάτια που βλέπουν κατά φυσικό τρόπο είναι τυφλά μπροστά σ εκείνο το Φως; Συνεπώς ούτε το Φως εκείνο ήταν αισθητό, ούτε εκείνοι που το έβλεπαν το έβλεπαν απλά με τα αισθητά μάτια τους, αλλά με μάτια που είχαν μετασχηματισθεί με τη δύναμη του θείου Πνεύματος.

14. Η συντονισμένη συστοιχία: Ενσάρκωση, Θέωση, Μεταμόρφωση

     Αλλαχθήκανε λοιπόν [τα μάτια των μαθητών], και γι αυτό είδαν την αλλαγή, η οποία δεν έγινε πρόσφατα, αλλά την ανάλαβε το φύραμά μας (η φύση μας) από τη στιγμή που προσλήφθηκε, και δέχθηκε τη θέωση επειδή ενώθηκε με το Λόγο του Θεού. Από αυτό και Εκείνη που συνέλαβε παρθενικά και γέννησε παράδοξα αναγνώρισε σαν Θεό ντυμένο με σάρκα («σαρκοφόρο») Εκείνον τον οποίον γέννησε· και το ίδιο ισχύει για τον Συμεών που Τον πήρε σαν βρέφος στα χέρια Του και τη Άννα την πρεσβύτιδα που Τον προϋπάντησε· διότι η θεία δύναμη φανερωνόταν σαν λάμψη που ανέτειλε μέσα από γυάλινες λεπτές μεμβράνες σ εκείνους που είχαν δεχθεί κάθαρση στα μάτια της καρδιάς τους.

15. Γιατί το Φως της Μεταμορφώσεως δεν ήταν

το αισθητό και κτιστό αλλά το Φως της θεότητας

      Γιατί άραγε δεν παράλαβε και τους άλλους τους κορυφαίους για να τους ανεβάσει [στο όρος], αλλά ιδιαίτερα αυτούς και μόνο; Γιατί άλλο παρά για να υποδείξει κάτι μεγάλο και μυστικό. Πως λοιπόν θα ήταν μεγάλο και μυστικό αν το θέαμα ήταν το αισθητό φως, το οποίο και αυτοί τους οποίους εξέλεξε είχαν δεχθεί πριν ανεβούν στο όρος αλλά και μαζί με αυτούς και οι άλλοι που ήσαν κάτω; Και τι ανάγκη θα είχαν αυτοί να δεχθούν τη δύναμη  του Πνεύματος και την προσθήκη ή αλλαγής στα μάτια τους προκειμένου να δουν εκείνο το Φως, εάν αυτό ήταν αισθητό και κτιστό; Πως θα ήταν δόξα και βασιλεία του Πατρός και του Πνεύματος το φως το αισθητό; Και πως θα έρθει ο Χριστός κατά τον μέλλοντα αιώνα με μια τέτοια δόξα και βασιλεία, οπόταν δεν θα χρειάζεται αέρας, ή φως, ή τόπος, ή κάτι παρόμοιο, αλλά αντί όλων αυτών, θα υπάρχει για μας ο Θεός, όπως λεει ο απόστολος (Α Κορ. 15:28); Εάν θα υπάρχει ο Θεός αντί όλων αυτών, τότε οπωσδήποτε θα υπάρχει και αντί του φωτός. Συνεπώς αποδεικνύεται ξανά ότι το Φως εκείνο ανήκε στη θεότητα, αφού και αυτός ο πιο θεολογικός από όλους τους Ευαγγελιστές, ο Ιωάννης, φανερώνει στην Αποκάλυψη ότι η μέλλουσα πόλη που θα παραμείνει ακλόνητη «δεν έχει την ανάγκη ήλιου ή φεγγαριού για να τη φωτίζουν· γιατί η δόξα του Θεού τη φώτισε και το Αρνίο που είναι το λυχνάρι της» (Αποκ. 21:23).

     Άρα λοιπόν, δεν μας υπόδειξε πολύ φανερά τον Ιησού, μεταμορφωμένο τώρα με θείο τρόπο εκεί στο Θαβώρ και έχοντα το σώμα Του σαν λυχνάρι και τη δόξα της θεότητας αντί φωτός, να λαμπιρίζει στο όρος ενώπιον εκείνων που ανέβηκαν μαζί Του; Αλλά και για τους κάτοικους της πόλης αυτής μας λεει ο ίδιος, «δεν θα χρειάζονται φως λυχναριού ή φως ήλιου, διότι ο Κύριος θα φωτίζει επάνω τους, και νύχτα δεν θα υπάρχει πλέον» (Αποκ. 22:5). Τι είναι λοιπόν το Φως τούτο, στο οποίο δεν υπάρχει «παραλλαγή η κάποια σκιά μετατροπής» (Ιάκ. 1:17); Τι είναι το άτρεπτο και ανέσπερο τούτο Φως; Δεν είναι το Φως της θεότητας;

16. Αλλά και ο Μωϋσής και ο Ηλίας, και ιδιαίτερα ο Μωυσής, όντας ψυχή χωρίς σώμα, πως έγιναν φανεροί και δοξάστηκαν με αισθητό φως; Αφού και αυτοί φάνηκαν τότε μέσα στη δόξα και μιλούσαν για την έξοδο την οποίαν επρόκειτο να εκπληρώσει στην Ιερουσαλήμ. Πως επίσης τους αναγνώρισαν οι Απόστολοι, εκείνους τους οποίους δεν είχαν ιδεί προηγουμένως, παρά μονάχα με την αποκαλυπτική δύναμη εκείνου του Φωτός;

17. Συμπεράσματα και προσκλητήριο

     Αλλά για να μη βαρύνω πολύ περισσότερο τη διάνοιά σας, θα αφήσω τα υπόλοιπα λόγια του Ευαγγελίου για τον καιρό της πανίερης και θείας λειτουργίας. Πιστεύω όμως, ότι διδαχθήκαμε από εκείνους που φωτίστηκαν από το Χριστό, δεδομένου ότι μόνον αυτοί γνωρίζουν με ακρίβεια – αφού όπως λεει ο Θεός μέσο του προφήτου, «τα μυστήριά μου είναι για μένα και τους δικούς μου» (Δανιήλ 2:27κ.συν.). Έχοντας λοιπόν γνωρίσει πολύ καλά αυτά που διδαχθήκαμε και έχοντας κατανοήσει το μυστήριο της Μεταμορφώσεως του Κυρίου μας, ας ακολουθήσουμε το δρόμο προς τη λάμψη του Φωτός εκείνου· και, ερωτευμένοι με το κάλλος της αναλλοίωτης δόξας, ας καθαρίσουμε το βλέμμα της διάνοιάς μας από τα γήινα μολύσματα, δείχνοντας περιφρόνηση για κάθε τι το τερπνό και πανέμορφο, που δεν είναι μόνιμο· το οποίο, όσο κι αν φαίνεται απολαυστικό, τόσο προξενεί αιώνια οδύνη, και όση ομορφιά κι αν φέρνει στο σώμα, τόσο περιβάλλει την ψυχή με εκείνο το δύσοσμο ένδυμα της αμαρτίας, εξ αιτίας του οποίου, δεμένος χειροπόδαρα αυτός που στερείται το ένδυμα της άφθαρτης επαφής, απορρίπτεται σ εκείνο το πυρ και το σκότος το εξώτερο.

18. Τελική ευχή και δοξολογία

     Μακάρι να λυτρωθούμε όλοι μας με την λάμψη και επίγνωση του άϋλου και αίδιου εκείνου Φωτός της Μεταμορφώσεως του Κυρίου, προς δόξαν Αυτού και του άναρχου Αυτού Πατρός και του ζωοποιού Πνεύματος, των οποίων η λαμπρότητα, η θεότητα, η δόξα, η βασιλεία και η δύναμη είναι μία και η αυτή, «νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων». Αμην!